Co to jest metoda Poka Yoke? Definicja, przykłady i zasady

Każdy człowiek chce wykonywać powierzone u zadania jak najlepiej, najdokładniej nie popełniając żadnych błędów czy pomyłek. Jednak wiemy, jak jest w rzeczywistości, wiemy, że nawet najmniejsza chwila dekoncentracji może spowodować, iż rytm naszej pracy zostanie zakłócony i popełnimy błąd. Klasyk mówi: „Tylko ten nie popełnia błędów, kto nic nie robi”, my jednak mamy narzędzia, dzięki którym możemy zapobiegać błędom i pomyłkom.

Co to jest Poka Yoke?

Poka Yoke w dosłownym tłumaczeniu oznacza „zapobieganie błędom” (mistake proofing, error proofing).

Poka Yoke to zapobiegnie błędom wynikającym z chwilowego rozkojarzenia pracownika, chwilowej utraty koncentracji podczas wykonywanie czynności. Każdy z nas miewa takie chwile, ale są sytuacje, w których nie możemy sobie na to pozwolić.

Dlatego wiele stanowisk pracy zaopatrzonych jest w rozwiązania Poka Yoke, dzięki którym minimalizujemy a nawet eliminujemy możliwość popełnienia błędu podczas wykonywania danej czynności.

Definicja, filozofia i metoda Poka Yoke w praktyce

Podstawowa definicja i zasada poka yoke to zapobieganie popełnianiu błędów spowodowanych nieuwagą lub brakiem koncentracji.

Jedną z bazowych zasad Poka Yoke jest konstruowanie przedmiotów w taki sposób, aby niemożliwe było ich niepoprawne użycie.

Uzyskujemy to m.in. przez zastosowanie dedykowanych do danej aplikacji kształtów co w kolejnych etapach uniemożliwi nam użycie części w inny niż zaprojektowany sposób.

Poka Yoke to również:

1. użycie na stanowisku systemu kamer i czujników kontrolujących poprawność wykonania danego elementu,
2. zastosowanie podajników z blokadą lub dostępem w zależności od montowanego elementu.

Dzięki rozwiązaniom Poka-Yoke możemy uniknąć:

1. Pomyłek użycia niewłaściwych części,
2. Wykonania błędnego/niekompletnego montażu,
3. Przekazania wadliwej części do kolejnego etapu,
4. Błędów w regulacji maszyn/urządzeń.

Geneza powstania metody Poka Yoke

Prekursorem rozwiązania Poka Yoke jest japoński inżynier fabryki Toyota pan Shingeo Shingo.

Jego pomysłem było użycie na stanowisku pracy urządzeń, które „wymuszą” koncentrację na pracowniku, ułatwią mu skupienie się na wykonywanych czynnościach i poprawną, bezbłędną ich realizację.

Geneza pierwszego rozwiązania Poka Yoke sięga roku 1961 i fabryki Yamada Electric. To właśnie tam pracownicy notorycznie zapominali o montaży sprężynki pod guzikiem włącznika elektrycznego. Pomysł Shingeo Shingo polegał na zastosowaniu podajnika, którego zadaniem było dostarczenie operatorowi wszystkich elementów niezbędnych do poprawnego montażu włącznika. Dzięki temu wyeliminowany został błąd polegający na tym, iż pracownik zapomniał pobrać sprężynkę i ją zamontować.

Wszystkie elementy były dostarczone na stanowisko i operator po zakończeniu montaży widział czy wszystko zostało zużyte czy też popełnił błąd i jakiś element pozostał na stole.

Metoda Poka Yoke

Metody kontroli / sterowania
Jest metoda, której głównym celem jest zatrzymanie maszyny/urządzenia w momencie wykrycia wadliwego produktu. Kolejnym krokiem jest naprawa lub usunięcie wady i dopiero wtedy możemy uruchomić maszynę. Zastosowanie tej metody umożliwiają nam wbudowane w maszynę funkcje kontrolne oraz opcja jej zatrzymania w momencie wykrycia wady.

Metoda ta skutecznie zapobiega produkcji wadliwych elementów, ale z drugiej strony każde zatrzymanie maszyny to obniżenie naszych zdolności produkcyjnych.

Metody ostrzegania
Metoda ta polega na ostrzeganiu operatora o wystąpieniu wady w procesie przy pomocy sygnałów świetlnych lub dźwiękowych bądź ich połączeniu. Wadę tej metody jest, że jeżeli operator nie zareaguje na ostrzeżenia to wada będzie nadal produkowana.
Ważnym elementem jest tutaj dobór odpowiedniego koloru oraz sygnału ostrzeżenie, tj. takich bodźców, które będą się wyróżniały z sygnałów dnia codziennego.

Metody kontaktu
Dzięki tej metodzie weryfikujemy odchylenia cechy produkowanego elementu jak np.: waga, temperatura, kształt, kolor.
Realizujemy to poprzez odpowiednio skonstruowane do danego stanowiska narzędzie Poka Yoke jak np. układ trzpieni i otworów, które jednoznacznie określają sposób ułożenie danego elementu; układ kamer optycznych sprawdzających inną cechę produktu np. kolor czy też innego rodzaju fotokomórki i czujniki, które wyeliminują możliwość wykonania błędnych czynności przez operatora.

Przykład: Złącze USB, które pasuje tylko w jednej pozycji.

Metody ustalonej wartości
Polega ona na wykrywaniu błędów poprzez zliczanie ustalonej ilości ruchów/czynności lub części, która przy danym elemencie została zaprogramowana. Realizowane jest to poprzez użycie liczników ruchów/czynności bądź przez przekazanie do danej operacji określonej liczy elementów np. nakrętek.

Metody koniecznego kroku
Metoda ta wykrywa błąd poprzez niespełnienie określonej sekwencji kroków/czynności lub zachowania ustalonego czasu dla danej operacji.
Przykład: Pobranie pieniędzy z bankomatu, które dokonuje się przez spełnienie następujących po sobie kroków.

Gdzie Poka Yoke ma zastosowanie i dlaczego? Praktyczne przykłady wdrożeń Poka Yoke

Poka Yoke to metoda, której zastosowanie znajdziemy wszędzie tam, gdzie zauważamy pojawiające się błędy w pracy lub wykonywanych czynnościach.

Przykładami z codziennego życia są:

• karta SIM, której nikt nas nie uczy instalować a wiemy, jak to zrobić,
• karta płatnicza, która w bankomacie możemy użyć tylko w jednej pozycji,
• bankomat, który nie wyda nam pieniędzy, jeżeli nie spełnimy kolejnych warunków,
• złącze USB, które umożliwia podpięcie wtyczki tylko w jeden sposób,
• odpływ w umywalce, tzw. przelewówka, który uratuje nas przed zalaniem, kiedy zapomnimy zakręcić wodę w kranie,
• pistolet do tankowania Diesla, którego konstrukcja zapobiega użycia go do tankowania benzyny Pb.

Co daje wdrożenie Poka Yoke w organizacji?

Dzięki wdrożeniu i stosowaniu rozwiązań Poka Yoke w firmie uzyskujemy:

• zmniejszenie liczby braków powstałych w procesach,
• poprawa jakości produktów,
• zmniejszenie liczby reklamacji od klienta,
• skrócenie czasu realizacji procesów co zwiększa nasze możliwości produkcyjne.

To wszystko przekłada się na aspekty finansowe firmy poprzez wzrost efektywności oraz zadowolenia pracownika z wykonywanej pracy.

Teraz kiedy znasz już definicję z pewnością o wiele łatwiej przyjdzie Ci odpowiedzieć na pytanie o to “co to jest Poka Yoke?”.